Mijn Opa en de Eerste Wereldoorlog

Johan Andreas Vogel Voor mij was het mijn ‘Kleine Opa’. Maar dat had meer een praktische reden, omdat de Opa van mijn moeders kant een kop groter was en we daardoor in de familie de Opa’s voor het gemak in ‘groot’ en ‘klein’ hadden ingedeeld. Maar dit terzijde.

Een eeuw terug
Het is 1914 als mijn Opa als jongeman van 21 gemobiliseerd word voor wat later de geschiedenis in zou gaan als de Eerste Wereldoorlog. Hoewel Nederland zich hierin neutraal had opgesteld, moest hij het ouderlijk huis in Arnhem toch verruilen voor een houten barak in Harderwijk. Hier had de Nederlandse overheid in allerijl een interneringskamp opgezet. Eerst met tenten, later houten barakken. Dit zou gedurende deze ‘Grote Oorlog’ van 1914-1918 plaats moeten bieden aan de in totaal 13.000 Belgische uitgeputte militaire en gezinnen die op de vlucht voor het oorlogsgeweld via Brabant en Zeeland in wanhoop en ellende de Nederlandse grens waren over gevlucht.

De rede was de overgave van Antwerpen op de Duitse bezetter, waarbij de inwoners al op 6 oktober 1914 het Belgische advies hadden gekregen de stad te verlaten. Hierdoor zouden de 7.500 niets vermoedende inwoners van Harderwijk in één klap ‘nieuwe buren’ krijgen in het aangrenzende ‘Galgenberg’, waar het interneringskamp al snel zou uitgroeien tot een volwaardig dorp.
Eind december 1914 is het kamp zo goed als af en met de winter op komst, kent het alle voorzieningen. Zo is er een ziekenverblijf, een school, bibliotheek, kerk en vind de bevoorrading plaats via een smalspoor.

Johan Andreas Vogel - 1915

De bakkerij
Mijn Opa maakte van de nood een deugd en verruilde al snel zijn legermuts voor de koksmuts. Want er moest brood op de plank komen. Véél brood. Nu was de bakkerij voor mijn Opa niet helemaal onbekend terrein. Doordat zijn vader bakker was in Arnhem had ook mijn Opa de kneepjes in het deeg al met de paplepel ingegeven gekregen. En zo bakte mijn Opa tot het einde van de oorlog het dagelijks brood in naam van de Nederlandse leeuw en heeft zo tal van hongerige Belgische monden gevoed.
(Foto onder: Mijn Opa zittend rechts).

Jan Andres Vogel-1918

Na vier jaar was de oorlog voorbij en mijn Opa uitgebakken. Hij zwaaide in 1918 Harderwijk uit om terug te keren naar zijn ouders in Arnhem om aldaar al snel mijn Oma te ontmoeten. Zij kwam uit Breda dus een geologisch verband ontbreekt hier, maar aannemelijk is dat ze elkaar ergens in Arnhem of Nijmegen zijn tegengekomen. Uiteindelijk vond mijn Opa werk in Rotterdam en gaven zij elkaar op 30 april 1919 daar elkaar het ‘ja’-woord.
(Foto onder: Einde van de oorlog en diensttijd. Opa tweede staand van rechts).

Jan Andres Vogel-1917

Ook in het snel groeiende Rotterdam was er na de oorlog aan alles een behoefte en dus werk voor iedereen. Tussen 1880 en 1900 groeide de Rotterdamse bevolking snel van 160.000 naar 315.000. In 1920 zou de bevolking zelfs al iets boven de 500.000 inwoners bedragen. Na uitbraken van de vlektyphus en andere besmettelijke ziektes die voortkwamen uit slechte hygiënische omstandigheden, werd er werk gemaakt van een goede drinkwatervoorziening. In dat kader maakte mijn Opa zich verdienstelijk bij de Gemeentewerken van Rotterdam en zorgde met andere voor goed drinkwater in de stad. (Foto onder: Links op de voorgrond mijn Opa met hoed).

Drinkwaterleiding Rotterdam

Al eerder werkte mijn Opa, voor een uurloon van 0,51 cent, bij de Machine-Fabriek “Delftshaven” en bij de ‘Rotterdamse Droogdok Maatschappij” als ijzerwerker of klinker. Hij was een harde werker. De geruchten gaan dat hij na zware arbeid thuis kwam om na het eten op de grond voor de kachel te gaan liggen, dan na een paar uur slapen op te staan, zich uit te rekken en de legendarische woorden sprak: “Denk dat ik maar eens naar bed ga”.


Op de foto onder mijn Opa en Oma en hun twee kinderen aan de Heerjansstraat in Rotterdam-Zuid uit 1934. (Links mijn vader als 11-jarige).

Fam Vogel - 1934

Foto onder: Medewerkers en ambtenaren van Openbare Werken Rotterdam poseren omstreeks 1950. – (Vooraan bij de witte pijl, mijn Opa in drie-delig pak met sigaar).
OW-1950

Ik was 11 jaar toen mijn ‘Kleine Opa’ in de zomer van 1965, op 72-jarige leeftijd, na een beroerte overleed. Hij kwam uit een eenvoudig Arnhems bakkers-gezin en was de op één na jongste van de veertien kinderen.
Uit zijn eigen huwelijk kwamen twee jongens, waarvan de jongste mijn vader werd.
De herinneringen aan mijn Opa zijn helaas niet zo talrijk, maar toch was hij mijn grootste vriend. Als ik bij hem op bezoek ging toverde hij steevast een zilveren gulden uit mijn oor. Met een enthousiasme alsof het telkens de eerste keer was. Daarna hielp ik hem met het poetsen van de ruime verzameling aan geel en rood kopere snuisterijen welke het interieur weer deed glanzen.
(Foto onder: Als één-jarige ben ik op bezoek bij mijn Opa en Oma in 1955).

Johan Andreas Vogel

Ter nagedachtenis aan mijn held uit de Eerste Wereldoorlog, ‘Kleine Opa Apoleon’.

Johan Andreas Vogel   (1893 – 1965)

Ga naar de inleiding van dit artikel.

Eén gedachte over & ldquo; Mijn Opa en de Eerste Wereldoorlog & rdquo;

  1. hoi herman,

    heerlijk die oude verhalen, daar was ik als ik heel klein was al gek op! mijn oma moest me wat af vertellen…ik heb uuuuren aan haar lippen gehangen.

    prachtig al die oude fotos en dat getuigeschrift.

    ik moest wel 2 keer kijken om je oma en je ome jan op de foto te herkennen….en ik stel vast, dat je nicht elly idd de oogopslag van je oma had vroeger..aan haar herinner ik me nog goed, maar dat schreef ik je al….zwarte jas, knot … hoedje en prachtige borduusels.. heb jij daar wat van? mss fotos van de schilderijtjes die ze borduurde…de stoel is meen ik toen mee naar elly gegaan, maar kan me ook vergissen natuurlijk. het is allemaal al zolang geleden..

    je opa…. ik krijg een beeld van een kleinere oude man – gebukt met een wandelstok- met een grijs colbertje aan wat te groot lijkt en slobbert…, die de trap op loopt. of dat jouw opa was? kan natuurlijk ook bij een van de andere buren horen hoor daar niet van.

    gek, maar als je oude verhalen leest (ook van zuidwijk facebook) gaat er weer een wereld aan herinneringen open..

    groetjes

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *